“Her kitap bir yolculuktur, fakat bu kitap hem her yere
gitmeyi hem de hiçbir yere gitmemeyi amaçlamaktadır.” (s.9)
“Zamanın kendisi huzursuz bir zihnin ürünüdür.” (s.13)
“Karşı çaba yasasına her zaman hayran olmuşumdur. Bazen
buna “ters işleyen yasa” diyorum. Suyun yüzeyinde kalmaya çalıştığınızda
batarsınız, batmaya çalıştığınızda ise yüzeyde kalırsınız. Nefesini
tuttuğunuzda ise onu kaçırırsınız. Bu durum çok eski ve göz ardı edilmiş bir
deyişi akla getiriyor: Ruhunu kurtarmaya çalışan kişi, onu kaybeder.” (s.15)
“Bu kitap, insan yaşamının böylesine güvensiz ve belirsiz
göründüğü bir çağda, bu konudan daha gerekli bir konunun olmadığı kanaatiyle
yazılmıştır. Bu güvensizliğin güvende olma çabasından kaynaklandığını söyler ve
aksine kurtuluş ve akıl sağlığı, kendimizi kurtarmanın hiçbir yolu olmadığını
söyleyen radikal bir kabullenmeye bağlı olduğunu iddia eder.” (s.15)
“Algılayan bir canlı olarak insan, yaşamının anlamlı
olmasını ister ve eğer gördüğünden daha fazlası yoksa, yani yaşam ve ölümün
anlık deneyimleri ve belirsizliğin ardında sonsuz bir düzen ve sonsuz bir yaşam
yoksa eğer, yaşamın anlamlı olduğuna inanmakta güçlük çeker.” (s.17)
“İnsanoğlu ileriye bakacak bir geleceği olduğu sürece
mutluymuş gibi görünür, bu gelecek yarının güzel günleri ya da mezardan öte
sonsuz bir yaşam olabilir. Çeşitli nedenlerden ötürü gün geçtikçe daha çok
insan ölümden sonraki sonsuz yaşama inanmakta güçlük çekecektir. Öte yandan
yarının güzel günlerinin de bir dezavantajı vardır, güzel günler geldiğinde
daha da güzel günlerin geleceği vaadi olmazsa bu günlerin tam tadına varmak zor
olacaktır. Eğer mutluluk daima gelecekten umut edilen bir şeye bağlıysa, o
gelecek ve biz ölümün cehenneminde yok olana kadar durmadan avuçlarımızdan
kaçan boş bir hayali kovalıyor olacağız demektir.” (s.19)
“Çoğumuz kendimizi güvende hissetmek, bireysel
yaşamlarımızın değerli ve anlamlı görünmesi için inanırız. Bu nedenle inanç,
yaşama asılma, onu sımsıkı tutma ve kendine saklama çabası haline gelir. Ancak
yaşamı ve gizlerini onu sımsıkı tutmaya çabaladığınız sürece anlayamazsınız.
Aslında onu tutamazsınız, tıpkı bir nehri bir kovaya koyup alıp gidemeyeceğiniz
gibi. Eğer akıp giden bir suyu kovanın içinde tutmaya çalışıyorsanız onu
anlamamışsınız demektir ve bu da sürekli hayal kırıklığına uğrayacaksınız
anlamına gelir, çünkü kovanın içindeki su akmaz. Akan bir suyu “elde etmek”
için onu kendi haline bırakmalı ve akmasına izin vermelisiniz. Aynı şey yaşam
ve Tanrı için de gereklidir.” (s.26)
“Nasıl ki gökyüzünü temiz bir pencereden görebilirseniz
Tanrı’yı da ancak açık bir zihinle bulabilirsiniz. Pencerenin camını maviye
boyarsanız gökyüzünü göremezsiniz.” (s.26)
“Çoğu zengin insan parayı kullanmak ve onun keyfini
sürmekten çok para kazanmayı ve biriktirmeyi bilir. Yaşamayı beceremezler çünkü
hep yaşamaya hazırlanırlar. Geçinmek için para kazanmak yerine para kazanmak
için para kazanırlar ve bu yüzden de keyif yapma zamanı geldiğinde bunu bir
türlü başaramazlar. Pek çok başarılı insan emekli olduğunda sıkılır ve mutsuz
olur. Başka bir açıdan bakarsak, hafıza ve tahmin etme yetimizi kullanma
şeklimiz bizim hayata daha çok değil daha az uyumlamamıza sebep olur. Zevkli
bir anın keyfini çıkarabilmek için bile mutlu bir geleceği garanti etmemiz
gerekir, yani imkânsızı istiyoruz.” (s.34)
“Bala düşen sinekler gibiyiz. Hayat tatlı olduğu için
ondan vazgeçmek istemiyoruz ve fakat ona ne kadar çok dahil olursak o kadar çok
tuzağa düşüyor, sınırlanıyor ve hüsrana uğruyoruz. Onu hem seviyor hem de ondan
nefret ediyoruz. Onlar için duyduğumuz kaygının bize işkence etmesi için
insanlara ve sahip olduklarımıza âşık oluyoruz. Çelişki sadece bizi kuşatan
evrenle bizim aramızda değil, aynı zamanda kendimizle kendimiz arasındadır da.
Çünkü inatçı doğa hem çevremizde hem de içimizdedir. Aniden sevimli ve ölümlü
olan, hem zevk hem acı dolu, lütuf ve lanet olan bizi çileden çıkaran bu yaşam
aynı zamanda bedenlerimizin de yaşamıdır.” (s.37)
“Değişim yalnızca yıkıcı bir güç değildir. Aslında her
biçim bir hareket modelidir ve yaşayan her şey, nehirler gibi, dışa doğru
akmazsa içine akamaz. Yaşam ve ölüm iki zıt güç değildir, sadece aynı güce iki
farklı bakış açısıdır. Çünkü değişim hareketi yıkıcı olduğu kadar yapıcıdır da.
İnsan bedeni hareketlerde, dolaşımdan, solunum ve sindirimden oluşan
karmaşık bir yapı olduğu için yaşayan
bir yapıdır. Değişime direnmek, yaşama sıkı sıkı tutunmaya çalışmak nefesimizi
tutmaya benzer: Eğer ısrar ederseniz, kendinizi öldürürsünüz.” (s.39)
“Hayatımızın bir değişim olduğunu görmezsek kendimizi
kendimizin karşısına alırız ve kendi kuyruğunu yemeye çalışan Ouroboros gibi
oluruz. Ne kadar mücadele edersek edelim “sabitleme” değişimi anlamlı kılmayacaktır.
Değişimi anlamlandırmanın tek yolu ona yapışmak, onunla birlikte hareket etmek
ve dansa katılmaktır.” (s.40)
“Çoğumuzun bildiği üzere din, açıkça yaşamı sabitleyerek
anlamlandırmaya çalışmaktadır. Din, bu geçici dünyayı değişmeyen bir Tanrı’yla
ilişkilendirerek anlamlandırmaya çalışmış, yaşamın amacı ve hedefini, bireyi
Tanrı’nın değişmez doğasıyla özdeşleştirerek ölümsüz bir yaşam olarak
görmüştür.” Sonsuz lütfun onların üzerine olsun, Tanrım sönmez ışığın onların
üzerine parlasın.” Yine aynı şekilde din, tarihin inişli çıkışlı devinimini
“sözleri ebediyete kadar süren” Tanrı’nın değişmez kurallarıyla
ilişkilendirerek anlamlandırmaya çalışır. Böylece anlaşılır olanla sabit olanı
birbirine karıştırarak kendimize bir sorun yaratmış olduk. Olayların akışını
katı ve keskin çerçevelere sığdıramadığımızda hayatı anlamlı kılmanın imkânsız
olduğunu düşünürüz. Hayatın bir anlamının olması için, değişmez düşünceler ve
yasalar açısından anlaşılabilir olması lazım ve bunların değişken bir sahnenin
arkasındaki değişmez ve ebedi gerçeklere karşılık düşmesi gerekir. Fakat hayatı
anlamlı kılmak buysa eğer akışı sabitlemeye çalışmak gibi olanaksız bir işle
uğraşıyoruz demektir.” (s.40)
“Hepimiz kelimeler tarafından büyüleniriz. Onları gerçek
dünyayla karıştırırız ve gerçek dünyayı sanki kelimelerin dünyasıymış gibi
yaşamaya çalışırız. Sonuç olarak bunlar birbirine uymadığında perişan olup
şaşkına döneriz. Ne kadar çok kelimelerin dünyasında yaşamaya çalışırsak
kendimizi o kadar çok izole edilmiş ve yalnız hissederiz ve hayatın içindeki
canlılığın ve neşenin yerine salt bir kesinlik ve güvence koyarız. Diğer
yandan, aslında gerçek dünyada yaşadığımızı kabul etmeye ne kadar zorlanırsak
kendimizi o denli cahil, muallak ve güvencesiz hissederiz. Bu iki dünya
arasındaki farkı kavrayamadığımız sürece sağlıklı bir yaşam
sürdüremeyiz.”(s.45)
“Yaşam tarzı onu sürekli bir hüsrana mahkûm ettiği için
modern uygarlık doymak bilmez bir açlık içindedir. Gördüğümüz üzere bu hüsranın
kaynağı gelecek için yaşamamızdır ve gelecek soyuttur, sadece beyinde bulunan
mantıklı bir deneyim çıkarımıdır.” (s.53)
“Doğru bir şekilde çalıştığı zaman beyin “içgüdüsel
bilgeliğin” en yüksek biçimidir. Bu nedenle beyin güvercinlerin uçuş içgüdüleri
ve rahimdeki fetüsün oluşumuna benzer – süreci kelimelere dökmeden ve “nasıl”
yaptığını bilmeden çalışır. Kendini bilen beyin, kendini bilen kalp gibi, bir
kargaşadır; kendini “ben” ve benim deneyimim arasındaki keskin bölünme
duygusuyla ifade eder. Beyin, bilinç yapması gerekeni yaptığı zaman yani şu
anki deneyimden çıkmak için kıvranmadan ve fırıl fırıl dönmeden ama çaba
göstermeksizin anın farkına vardığında kendinden beklenen davranışı
sergileyebilir.” (s.63)
“Doğası geçicilik ve değişkenlik olan bir dünyada tamamen
güvence içinde olmayı istememizin kendisinin bir çelişki olduğu başından
bellidir. Fakat bu çelişki güvenceye duyulan arzuyla değişim olgusu arasındaki
çatışmadan daha derindedir. Güvence içinde olmak istiyorsam, yani hayatın
akışından korunmak istiyorsam eğer; yaşamdan ayrı durmayı istiyorum demektir.
Oysa bu ayrım duygusunun kendisidir beni güvencesiz hissettiren. Güvencede
olmak “beni” ayrı tutmak ve güçlendirmek demektir, ancak beni yalnız ve korkmuş
hissettiren yaşamdan ayrı duran “ben” duygusunun kendisidir. Başka bir deyişle,
ne kadar güvence elde edersem o kadar daha fazlasını isteyeceğim. Bunu daha
yalın ifade edecek olursam: Güvence arzusu ve güvencesiz hissetmek aynı şeydir.
Nefesinizi tutmanız onu kaybetmeniz demektir. Güvence arayışına dayalı bir
toplum herkesin davul gibi gergin pancar kadar kırmızı olduğu bir nefes tutma
yarışmasından başka bir şey değildir.” (s.67)
“Mutlu olmak kendinizi unutmak istiyorsunuz, ancak
kendinizi unutmaya çalıştıkça unutmaya çalıştığınız benliğinizi o derece
hatırlarsınız. Acıdan kaçmaya çalışırsınız, fakat kaçmak için mücadele ettikçe
acıyı daha da alevlendirirsiniz. Korkuyorsunuz ve cesur olmak istiyorsunuz ama
cesur olma çabası kendinden kaçmaya çalışan korkunun kendisidir. Dingin bir
zihin istersiniz fakat zihni yatıştırmaya çalışmak dalgaları ütüyle düzeltmeye
benzer.
Endişe biçimindeki böyle bir kısır döngü hepimiz için
tanıdıktır. Endişe etmenin beyhude bir iş olduğunu biliriz fakat endişelenmeye
devam ederiz, çünkü beyhude olması onu engellemez. Güvende olmadığımızı
hissettiğimiz ve güvende olmak istediğimiz için üzülürüz. Güvende olmayı
istememeliyiz demek de tamamen yararsızdır. Bir arzuya kötü isimler koymak
ondan kurtulmamızı sağlamaz. Keşfetmemiz gereken şey güvenlik diye bir şeyin
olmadığı, onu aramanın acı dolu bir süreç olduğu ve onu bulduğumuzu düşündüğümüzde
de ondan hoşlanmayacak olmamızdır. Başka bir deyişle, gerçekten neyi
aradığımızı anlarsak -güvenliğin bir izolasyon olduğunu ve onu ararken
kendimize ne yaptığımızı- onu kesinlikle istemediğimizi anlayacağız. Kimse size
nefesinizi on dakika boyunca tutmanız gerektiğini söyleyemez. Bunu
yapamayacağınızı ve buna teşebbüs etmenin bile son derece rahatsız edici
olduğunu bilirsiniz.” (s.68)
“Güvence diye bir şeyin olmadığını anlamak, her şeyin
değiştiği teorisini kabul etmekten ve yaşamın geçiciliğini gözlemlemekten bile
daha öte bir şeydir. Güvence kavramı içimizde sürekli olan, yaşamdaki
değişimlere ve yaşamın her gününe dayanabilen bir şey olduğu hissine dayanır.
“Ben” dediğimiz varlığımızın merkezinin ve ruhunun, bu ebedi özün güvenliği,
devamlılığı ve kalıcılığından emin olmak için çabalarız. Bu ben’in gerçek insan
olacağını düşünürüz -düşüncelerimizin düşüneni, duygularımızın hissedeni,
bilgilerimizin bileni olacağını. “Ben”in var olmadığının farkına varana dek
aslında güvenlik diye bir şey olmadığını anlamayız.” (s.70)
“Müziği anlamak için onu dinlemelisiniz. Fakat “Bu müziği
dinliyorum” diye düşündüğünüz sürece müziği dinlemiyor olacaksınız. Sevinci ya
da korkuyu anlamak için bölünmemiş olarak tüm varlığınızla onun farkında
olmalısınız. Onu adlandırdığınız ve “Mutluyum” ya da “Korkuyorum” dediğiniz
sürece onun farkına varamazsınız. Korku, acı, üzüntü ve can sıkıntısı onları
anlamadığımız sürece sorun olarak kalacaklardır fakat anlamak tek ve bölünmemiş
bir zihin gerektirir. Şu ilginç deyişin anlamı şüphesiz budur: Tek bir gözün
olduğunda bütün bedenin ışıkla dolacaktır.” (s.75)
“Ben’in şimdinin gerçekliğinden kaçmasının mümkün
olmadığı açıkça görülünce içsel karmaşa sona erer çünkü “ben” şu an bildiğim
şeyin dışında başka bir şey değildir. İnsan zevkin farkına nasıl varıyorsa
acının, korkunun, can sıkıntısının ve kederin farkına da aynı şekilde farkına
varmaktan başka yolu yoktur. İnsan organizmasının hem fiziksel hem de
psikolojik acıya adapte olma konusunda muhteşem güçleri vardır. Acı, ondan kaçmak
için geliştirilen içsel çaba tarafından sürekli olarak uyarılmadığında, “ben”i
o duygudan ayırdığınızda bu güçler tam olarak devreye girer. Bu çaba, acının
beslendiği bir gerilim ortamı yaratır. Fakat gerilim bitince beden ve zihin
tıpkı suyu bir bıçakla keser gibi acıyı özümser.
Başka bir hikâyede ise bir adam Çinli bilgeye “Ateşten
nasıl kaçabiliriz?” diye sorar, acının ateşinden bahsederek. Bilge “Ateşin tam
ortasına git der. Adam “O zaman yakıcı alevlerden nasıl kaçarız?” diye sorunca
bilge, “Canını yakacak daha fazla acı olmayacak”, diye yanıt verir.” (s.78)
“Şimdinin dışına çıkamadığımız için tek kaçış yolumuz
hatıralara dalmaktır. Orada kendimizi güvende hissederiz, çünkü geçiş sabittir
ve bilinir fakat aynı zamanda ölüdür. Böylece, mesela korkudan kurtulabilmek
için ondan ayrı durmaya ve onu hatıralar, bilinen ve sabit olan şeyler
açısından yorumlayıp sabitlemeye çalışırız. Başka bir deyişle, kendimizi,
şimdiyle (hatırlanan) geçmişi karşılaştırarak, onu adlandırarak ve
tanımlayarak, gizemli şimdiye adapte etmeye çalışırız.” (s.80)
“Eğer korkunun farkındaysanız, bu duygudan kaçmanın
imkânsız olduğunu anlarsınız, çünkü bu duygu artık sizin kendiniz olmuştur. Bu
duyguya korku demek onun hakkında ya çok az şey anlatır ya da hiçbir şey
anlatmaz size, çünkü karşılaştırma ve adlandırma geçmiş deneyimlere değil
hatıralara dayanır tüm varlığınızla tamamen bu yeni deneyimin farkında olmaktan
başka bir seçeneğiniz yoktur. Aslında bu anlamdaki her deneyim yenidir ve
yaşamın her anında bilinmeyen ve yeni bir şeyin ortasındayızdır. Bu noktada
deneyimi ona direnmeden, onu adlandırmadan olduğu gibi kabul edin, böylece
“ben” ve anlık gerçeklik arasındaki çatışma hali ortadan kalkar.
Bu çatışma birçoğumuzun içini kemirir, çünkü yaşamlarımız
bilinmeye, gerçekleşmekte olanın tam ortasındaki bilinmeyene, yani içinde
yaşadığımız gerçek ana direnen uzun bir çabadır. Bu şekilde yaşayarak onunla
yaşamayı gerçekten asla öğrenemeyiz. Her an dikkatli, tereddütlü ve
savunmadayız bunların hiçbirinin yararı dokunmaz, çünkü yaşam bizi istemesek de
bilinmeyene doğru iter ve buna direnmek şiddetle akan bir sele karşı yüzmek
kadar boş ve rahatsız edicidir.
Bu berbat durumda yaşama sanatı ne umursamazca
savrulmaktır ne de korkuyla geçmişe ve bilinene yapışıp kalmaktır. Bu da her
ana tamamen duyarlı olmaya, her anın yeni ve eşsiz olduğunu görmeye, açık ve
tümüyle almaya odaklı bir zihnimizin olmasına bağlıdır.” (s.81)
“Çin felsefelerinden -Taoculuk- tüm engelleri esnekliği
ve yumuşaklığıyla aşan suyun gücüne dikkat çeker. Bu felsefe, bir kar
fırtınasında söğüt ağacının çam ağacına kıyasla nasıl ayakta kaldığını anlatır
bize. Çam ağacının inatçı dalları kırılıncaya kadar karı üzerinden toplar. Oysa
söğüt ağacının yumuşak dalları karın ağırlığıyla eğilir, onu üzerinden atar ve
tekrar eski haline döner.
Mesela yüzerken güçlü bir akıntıya yakalanırsanız, bu
akıntıya direnmek ölümcül olabilir. Akıntıyla birlikte yüzmeniz ve giderek
kıyıya yaklaşmanız gerekir. Yüksek bir yerden düşen biri bacaklarını dümdüz
tutarsa bacakları kırılır, fakat bir kedi gibi esnerse güvenli bir şekilde
düşer. Yapısında esneklik olmayan bir bina bir fırtınada veya bir depremde
kolayca çöker, lastikleri ve amortisörleri sarsıntıyı azaltmayan bir araba
yolda kısa süre içinde bozulur.
Zihin de yastık ya da su gibi şokları sindirebildiği ve
esnek olduğu için aynı güçlere sahiptir. Fakat kendini karşıt güce teslim
etmek, kesinlikle kaçmakla aynı şey değildir. Bir su kütlesini ittiğinizde su
sizden kaçmaz, ittiğiniz noktada size teslim olarak elinizi kuşatır. Bir
amortisör sarsıntı anında lobut gibi devrilip düşmez, esner ve aynı yerinde
kalır. Kaçmak sert bir şeyin ezici bir güç karşısında yapabileceği tek
savunmadır. Bu yüzden iyi bir amortisörün sadece esnek olması yetmez, aynı
zamanda sağlam ve yeterince ağır da olmalıdır.” (s.82)
“Dengeli kalmak kendinizi acıdan ayrı tutmaya çalışmaktan
kaçınmaktır, çünkü bunu yapamayacağınızı bilirsiniz. Korku, korkudan kaçmak;
acı, acıyla savaşmaktır, cesur olmaya çalışmak ise korkmaktır. Eğer zihin acı
çekiyorsa, zihin acı olmuştur. Düşünenin kendi düşüncesinden başka bir biçimi
yoktur. Kaçış yoktur. Düşünen ve düşüncenin birbirinden ayrılamayacağının
farkında olmadığınız sürece kaçmaya çalışacaksınız.” (s.83)
“Elinizi alevden çektiğiniz gibi başınızı baş ağrısından
çekip çıkaramazsınız. Siz eşittir baş eşittir ağrı. Gerçekten acının kendisi
olduğunuzu anladığınız zaman, acı bir gerekçe olmaktan çıkar, çünkü çıkarılacak
kimse yoktur. Gerçek anlamda önemsizleşir yani, acı verir -nokta.
Yine de bu durum, kriz anlarında yapılmak üzere hazırda
tutulan bir deney değildir. Bir yaşam tarzıdır. Şu anda başlayan tüm eylemler
ve ilişkilerin her zaman farkında olmak, onlara dair tetikte ve duyarlı
olmaktır. Bu, kendinizi şimdiden ayıramayacağınız ve şimdiyi
tanımlayamayacağınız için farkında olmak dışında gerçekten başka bir
seçeneğiniz olmadığını anlamanıza bağlıdır. Aslında bunu kabul
etmeyebilirsiniz, ancak bunun bedeli tüm yaşamınızı kaçınılmaz olan bir şeye
karşı koymak amacıyla büyük ve boş çabalarla harcamak olacaktır.” (s.84)
“Düşüncenin ötesine geçmek dahilere özgü değildir.
“Yaşamın gizemi çözülmesi gereken bir problem değil, yaşanması gereken bir
gerçekliktir.” diye bakıldığı sürece düşüncenin ötesine geçme olgusu hepimize
açıktır. Bu, pek çok kâhine verilmiştir, fakat pek azı peygamber olabilir.
Birçok insan müzik dinler ama çok az kişi çalabilir ve beste yapabilir. Fakat
eğer sadece geçmişle ilgili şeyler duyuyorsanız, dinleyemezsiniz bile. Eğer
kulaklarımız yalnızca tamtamların müziğine alışıksa Mozart’ın senfonilerini ne
yapalım o zaman? Ritimleri algılayabiliriz, fakat harmoni ve melodiye dair
hiçbir şey hissedemeyiz. Başka bir deyişle, müziğin en önemli öğelerini
keşfedemeyiz.” (s.87)
“Evrenin bütünlüğüyle ilgili pek çok teori vardır. Fakat
bu teoriler, insanı bencilliğin yalnızlığından, çelişkilerden, yaşam
korkusundan kurtaramamıştır. Çünkü bir çıkarım ve bir duygu arasında dünya
kadar fark vardır. Öyle hissetmeseniz bile evrenin bir bütün olduğu sonucunu
çıkarabilirsiniz. Bedeninizin bütün yıldızları ve güneşleri içine alan kesintisiz
bir sürecin içinde bir hareket olduğu teorisini oluştursanız da, yine de yalnız
ve ayrı hissetmeye devam edebilirsiniz. Siz içsel deneyimin bütünlüğünü
keşfetmedikçe, duygu teoriyle örtüşmeyecektir. Bütün teorilere rağmen kendi
içinizde bölündüğünüz sürece yaşamdan ayrı kaldığınızı hissedeceksiniz.
Fakat mesela gökyüzünü algılayamadığınızı değil de, o
algının kendisi olduğunuzu idrak ettiğinizde, kendinizi ayrık
hissetmeyeceksiniz. Duygular açısından, gökyüzü algınız gökyüzüdür ve
hissettiğiniz, duyumsadığınız ve bildiğinizin dışında bir “siz” yoktur. Bu
nedenle gizemciler ve pek çok şair “Her şeyle bir olma ya da Tanrı’yla
birleşme” duygusunu dile getirmiştir. Sör Edwin Arnold’un ifade ettiği gibi:
Özü bırakınca, evren ben’i büyütür.” (s.95)
“Zihin bölündüğü sürece yaşam daimi bir çelişki, gerilim,
engel ve hayal kırıklığı olacaktır. Acı üstüne acı, korku üstüne korku, sıkıntı
üstüne sıkıntı birikir. Sinek baldan kurtulmak için ne kadar uğraşırsa, bala o
kadar hızlı batar. Büyük bir gerilim ve anlamsızlık içindeki insanın
rahatlamayı şiddet, heyecan ve coşkuda aramasına ve bedeninin, iştahının, maddi
dünyanın ve etrafındaki insanların sömürülüşünde aramasına şaşmamak gerekir. Bu
durumun, varoluşun kaçınılmaz ve zorunlu olan acılarına kattıkları ölçülemez boyuttadır.
Fakat bölünmemiş zihin, kendinden ayrı durma ve şimdi ve
burada olmaktansa başka bir yerde olma çabasının yarattığı gerilimden
kurtulmuştur. Her an tam olarak yaşanır ve bu nedenle de bütünlük ve memnuniyet
duygusu vardır. Bölünmüş zihin yemek masasına gelir daha iyisini bulmak için
hiçbir yediğini sindirmeden acele acele sırayla her yemeği tırtıklar. Hoşuna
giden bir şey bulamaz, çünkü gerçekten tadına baktığı hiçbir şey yoktur.
Öte yandan, şu anda yaşadığınızı hatta şu anın kendisi
olduğunuzu, bundan başka ne bir geçmiş ne de bir gelecek olduğunu anladığınız
zaman rahatlar, acı da haz da olsa dolu dolu tadarsınız. Birden evrenin neden
var olduğu, bilinçli canlıların neden yaratıldığı, duyarlı organların, uzayın,
zamanın ve değişimin neden olduğu apaçık ortaya çıkar. Doğanın haklılığını
kanıtlama, yaşamı gelecek açısından anlamlı kılma çabasından kaynaklanan
sorunlar tamamen yok olur. Açıkça, her şey şu an için var olmuştur. Bir danstır
o ve siz dans ederken bir yere varmaya çalışmazsınız. Dönüp durursunuz fakat
bir şeyi kovaladığınız yanılsamasıyla ya da cehennemin tuzaklarından kaçar gibi
değil.” (s.100)
“Geçmiş ve güvenlik terk edildiği her an, yaşam
yenilenir. Ölüm, hepimizin doğmadan önce yaşadığı bir bilinmeyendir.
Ölüm yaşamın tüm gizemi olduğu için ölümden daha yaratıcı
bir şey yoktur. Ölüm, geçmişin terk edilmesi, bilinmeyenin kaçınılmaz olduğu,
“ben”in devam edemeyeceği ve sonuçta hiçbir şeyin sabit olamayacağı anlamına
gelir. İnsan bunu bildiği zaman, hayatında ilk kez yaşamaya başlar. Nefesini
tutarak onu kaybedersin. Nefesini bırakarak onu bulursun.” (s.101)
“Nasıl öleceğini ve nasıl yeniden doğacağını bilmediğin
sürece, bu karanlık dünyada üzgün bir yolcu olursun.” Goethe (s.101)
“Neysem o olduğumu, kaçışın ve bölünmemin mümkün olmadığını kabul etmek zorunda kalmak, kuşkusuz en berbat kadercilikmiş gibi gelir. Korkuyorsam, o halde korkuya saplanıp kalmışım gibi görünür. Fakat aslında, ondan kaçmaya çalıştığım sürece korkuya zincirlenirim. Diğer yandan, kaçmaya çalışmadığım zaman anın gerçekliğiyle ilgili sabitlenmiş ya da saplanmış hiçbir şey olmadığını keşfederim. Korku, kötü, negatif gibi kelimelerle onu adlandırmadan bu duygunun farkına vardığım zaman, anında başka bir şeye dönüşür ve yaşam özgürce ilerler. Duygu arkasında onu hisseden kişiyi yaratarak var olmaya devam etmeyecektir artık.” (s.112)
“Sağlam ve samimi olan bir zihin iyi olmakla, diğer
insanlarla olan ilişkilerini belli kurallara göre yönetmeye çalışmakla
ilgilenmez. Öte yandan, özgür olmakla da, bağımsızlığını kanıtlamak için huysuz
bir şekilde davranmakla da ilgilenmez.
Onun ilgisi kendine değil, farkında olduğu insanlara ve problemlere karşıdır;
bunlar onun kendisidir. Kurallara göre değil anın şartlarına göre hareket eder
ve diğerleri için dileği “iyi” güvence değil, özgürlüktür.
İnsan ilişkilerinin ahlaka dayanmasından daha insanlık
dışı bir şey yoktur. Bir insan yardımsever olmak için ekmeğini bölüşüyorsa,
sadık olmak için bir kadınla birlikte yaşıyorsa, önyargılı olmamak için bir
zenciyle yemek yiyorsa, barış için öldürmeyi reddediyorsa ruhsuzun tekidir.”
(s.113)
“Sonsuz zamanın korkunç bir kâbus olduğunu anlamak için biraz hayal gücü yeterlidir, zira genellikle anlaşıldığı üzere cennet ve cehennem arasında pek fazla bir seçenek yoktur. Yaşamaya devam etme arzusu ancak insan sonsuz zamandan çok belirsiz zamanı düşündüğünde çekici gelir. İstediğiniz kadar çok zamanınızın olması başka bir şey, fakat bitmeyen bir zamanınızın olması başka bir şeydir. Devamlılıkta, kalıcılıkta bir haz yoktur.” (s.122)
